En genel tabiriyle gider pusulası, vergi mükellefi olmayan kişilerden alınan mal ve hizmetlerin belgelendirilmesinde kullanılan belgeye denir. Bununla birlikte gider pusulası, tüketicilere satılan malların iade alınması halinde de düzenlenir.
Vergi Usul Kanunu’nun 234. maddesine göre gider pusulası fatura hükmündedir. Vergiden muaf esnaf ile vergi mükellefi olmayan kişilerden hizmet veya mal alındığında, Tüketicilere satılan malların tüketici tarafından iade edilmesi halinde, basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sabit kıymet alındığında, Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. maddesinde düzenlenen istisnadan faydalananlardan eser alındığında ve arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara ödeme yapıldığında düzenlenir.
Maliye Bakanlığı, yayımladığı tebliğler ile gider pusulasının kapsamını genişletmiş ve uygulanabilir durumları, verdiği çok sayıda özelge ile açıklığa kavuşturmuştur. Bu bağlamda gider pusulası; vergiden muaf esnaf ile yapılan ticari işlemlerin yanı sıra nihai tüketicilerden alınan mal ve hizmetler, iadeler, telif ödemeleri vb. çok sayıda işlem için de kullanılmaktadır.
Gider pusulası; fatura vermek ve almak mecburiyetinde olan mükelleflerin, fatura verme yükümlülüğü olmayanlardan aldıkları mal ve hizmetlere yönelik olarak düzenledikleri, fatura hükmündeki kanuni bir belgedir. Vergi Usul Kanunu’nun 234. maddesinde gider pusulası;
“Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin: Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher
gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.
Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.”
olarak aktarılmıştır.
Maliye Bakanlığı, kendisine verilen yetkiye istinaden 225 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulasının şekil ve usulüne ilişkin düzenlemeler yapmıştır.
Buna göre gider pusulası düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken kriterler şunlardır:
düzenlenmemiş sayılacaktır.
Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
| Mükellef Türü | Arızi | Devamlı |
| Esnaf | Gider Pusulası (%2, %5, %10) | Gider Pusulası (%2, %5, %10) |
| Serbest Meslek | Gider Pusulası (%17, %20) | SMM (%17, %20) |
| Ücretli | Bordro (%15, %20, %27, %35) | Bordro (%15, %20, %27, %35) |
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre, vergiden muaf esnaftan mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden stopaj yapılması gerekiyor. Stopaj oranı ise değişkenlik göstermekte.
Bu stopaj oranlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
Stopaj, mal veya hizmet alımı gibi nedenlerle ödeme yapılırken; alacaklı kişi adına vergi kesintisi yapılarak vergi dairesine yatırılmasıdır. Adına stopaj yapılan kişi daha sonra beyanname verirse, yapılan stopajı beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden mahsup edebilecektir.