Engellilerin emekliliğinde belki en kritik nokta engellilik oranlarının tespit edilmesi. Engellilik oranına göre emeklilik koşulu değişiyor. Milliyet'ten Cem Kılıç konunun detaylarını bugünkü köşesinde paylaştı.

İşte Cem Kılıç'ın o yazısı:

Engelliler diğer sigortalılardan farklı olarak yaş şartına tabi olmaksızın emekli olabilirler. Bunun için ilk olarak engellilerin engellilik oranlarının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu oran engellilerin emekliliğinde kritik noktadır. Engellilik oranına göre emeklilik koşulları farklılık göstermektedir.

Engellilerden bir işverene bağlı olarak çalışanlar, yani 4/a’lılar, engellilik oranı ve ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre emeklilikte farklı koşullara tabidirler.

İlk kez 1 Ekim 2008 ve sonrasında sigortalı olan engelliler, SGK’dan alacakları sevk ile yetkili hastanelerden aldıkları sağlık raporları uyarınca çalışma gücündeki kayıp oranına göre emekli olurlar. Buna göre; sağlık kurulu raporuna göre çalışma gücü kaybı;

Yüzde 50 ila yüzde 59 arası sigortalılar 16 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3.700 gün,

Yüzde 40 ila yüzde 49 arası olanlar ise 18 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4.100 gün şartlarını yerine getirdiklerinde emekli olabilirler.

Ancak 1 Ekim 2008 ila 1 Ocak 2015 arasında ilk kez sigortalı olan engelliler için kademeli geçiş ile belirlenen emeklilik koşulları söz konusu. İlk kez sigortalı olunan tarih ilerledikçe emeklilik için geçerli koşullar ağırlaşmaktadır. 01.01.2015 ve sonrasında ilk kez sigortalı olan engelliler en az 4.320 gün prim ve 16 yıl sigortalılık şartları ile emekli olabilir. Bu durumdaki kişilerin ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre emeklilik için tabi oldukları prim ödeme gün sayısı yandaki tablodaki gibidir.

KAZANILAN HAKLAR NASIL KORUNACAK?

İlk kez 1 Ekim 2008 öncesinde sigortalı olmuş engellilerin kazanılmış hakları korunmuştur. Bu tarihten önce ilk kez sigortalı olmuş engelliler, engellilik nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış olduklarını vergi daireleri veya defterdarlıklar tarafından sevk edildikleri ve Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen yetkili sağlık kurumlarından aldıkları raporla tespit ettirmeli. Engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortalılardan 6 Ağustos 2003 itibarıyla 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi bulunanlara engellilik derecelerine göre kademeli geçiş ile emeklilik hakkı sağlanmıştır. Ancak bu tarihten sonra ilk kez sigortalı olanlar için aşağıdaki koşullar geçerlidir.

Engellilik oranı yüzde 80 ila yüzde 100 arası olanlar için 15 yıl ve 3.600 gün,

Engellilik oranı yüzde 60 ila yüzde 79 arası olanlar için 18 yıl ve 4.000 gün,

Engellilik oranı yüzde 40 ila yüzde 59 arası olanlar için 20 yıl ve 4.400 gün.

6 Ağustos 2003’ten önce sigortalı olanlar ise emeklilik için kademeli geçişe tabi. 6 Ağustos 2003 itibarıyla 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olanlar eski hükümlere göre, yani 15 yıl ve 3.600 gün prim koşulunu yerine getirerek emekli olabilirler. Ancak 6 Ağustos itibarıyla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunanlar için engellilik dereceleri göz önüne alınarak kademeli bir geçiş süreci öngörülmüştür.

PRİM GÜNÜ DOLMUŞSA SEVK YAPILABİLİR

İlk kez 1 Ekim 2008 ve sonrasında sigortalı olmuş engelliler emeklilik için bahsettiğimiz koşullara tabidirler ancak bu durumdaki kişilerin henüz sigortalılık süreleri ve prim ödeme gün sayıları dolmadığı için emeklilik işlemleri başlamamıştır. Bu durumdaki kişilerin SGK tarafından sevkleri ancak prim ödeme gün sayıları tamamlandıktan sonra gerçekleştirilir. İlk kez 1 Ekim 2008’de sigortalı olan 4/a’lı bir engellinin sevk işlemleri en erken 10 Ocak 2018’de yapılabilir. Dolayısıyla bu kişilerin şu an itibarıyla çalışma gücü kayıp oranlarının belirlenmesi söz konusu değil.

KENDİ İŞİNİ YAPAN NASIL EMEKLİ OLUR?

İlk kez 1 Ekim 2008’den sonra sigortalı olan kendi işini yapan, yani 4/b’li engelliler, 5510 sayılı kanunun 28. maddesi uyarınca 1 Ekim 2008’den sonra yaş şartına tabi olmaksızın emekli olabilmekte. Bunun için engellilerin SGK’ya başvurarak engellilik oranlarını tespit ettirmeleri ve bu oran doğrultusunda emeklilik koşullarını belirlemeleri gerekli.

Engellilerin emekli olabilmeleri için yalnızca bir işverene bağlı olarak çalışmaları gerekmemektedir. Bağ  Kur yani 4/b kapsamında kendi işini yapan engelliler de bu kapsamda engellilik oranları doğrultusunda daha kısa sürede ve yaş şartına tabi olmaksızın emekli olabilirler. Dolayısıyla anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi ortağı, limited şirketin ortağı konumundaki bir engelli de Bağ  Kur’lu olarak emekli olabilir.

İlk kez 1 Ekim 2008’den sonra sigortalı olan 4/b’li engellilerin engellilik oranının belirlenmesi için SGK tarafından yetkili hastanelere sevk edilmeleri için prim gününü veya sigortalılık süresini beklemelerine gerek yok. Bu kişiler 1 Ekim 2008’den  itibaren sevklerini SGK’dan alarak engellilik durumlarını tespit ettirebilirler.

İLK KEZ SİGORTALI OLUNAN TARİH ÖNEMLİ

Engellilerin engellilik oranının tespiti için almaları gereken rapor konusunda raporun alındığı tarihin bir önemi yok. Önemli olan engellinin ilk kez sigortalı olduğu tarih. 1 Ekim 2008 öncesi ilk kez sigortalı olmuş engelliler vergi indirimi oranını tespit ettirerek rapor alacaklar ve buna göre emeklilik şartları belirlenecek. İlk kez 1 Ekim 2008 sonrası sigortalı olan 4/a’lılar prim ödeme gün sayılarını doldurduktan sonra SGK’ya başvurarak çalışma güçlerindeki kayıp oranını tespit ederek emeklilik koşullarını belirleyecekler. İlk kez 1 Ekim 2008 sonrası sigortalı olmuş 4/b’li engelliler ise bu tarihten sonra SGK’ya başvurarak çalışma gücü kayıplarını tespit ettirerek emeklilik için tabi oldukları koşulları belirleyebilirler.