Askerlik ve Doğum Borçlanması Nedeniyle Ödenen Sigorta Primlerinin İndirimi
Bilindiği üzere ücretin tarifi 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesinde yapılmış ve 63. maddesinde ise ücretin safi değerine ulaşmak için nelerin indirileceği ifade edilmiştir.
Bu indirimler şunlardır:
• Kanunları gereği ödenen emekli aidatı ve sosyal sigorta primleri,
• Türkiye’de bulunan sigorta şirketlerine ödenen hayat/şahıs sigorta primlerinin belirlenen kısmı,
• Ordu Yardımlaşma Kurumu ve benzeri kamu kurumlarınca yapılan yasal kesintiler,
• Sendikalara ödenen aidatlar,
• GVK’da düzenlenen engellilik indirimi.
Gelir Vergisi Kanununda sayılan bu indirimler dışında hizmet erbabı tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenen askerlik ve doğum borçlanması primlerinin de gelir vergisi matrahından indirimi mümkündür. Yapılan sigorta borçlanmaları ile fiilen çalışılamayan dönemlere ait sigortalılık süreleri tamamlanmış olacaktır. Böylece emeklilik için gerekli olan prim gün sayısına ulaşmak için katkı sağlanmış olunur. Dolayısıyla yapılacak borçlanmalar eksik primi olan sigortalılar için oldukça avantajlı bir uygulama olarak kabul edilmelidir.
Bahse konu primlerin Gelir Vergisi yönünden nasıl dikkate alınacağına dair açıklamalara ise 111 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer verilmiştir. Buna göre; Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarına Ödenen Borçlanma Aidat ve Primleri başlıklı bölümünde, Belli şartları taşıyan kimselerin sosyal güvenliklerini sağlamak amacıyla, kanunla kurulan ve tüzel kişiliği haiz Emekli Sandıkları ve Sosyal Sigorta Kurumlarına, ödenen paralara aidat ve prim denilmekte ve bunlar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesindeki şartlarla, ücretin gerçek safi tutarının hesabında, gider olarak indirilebileceği ifade edilmiştir.
Tebliğde, Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarından, kanunla kurulmuş olanların üyelerine çeşitli kanunlarla, daha önceki dönemlerde ödenmemiş bulunan aidat veya primleri borçlanma suretiyle ödeme ve dolayısıyla emekliliğe esas alınacak hizmet sürelerini uzatabilme hakkı tanınmış olup, kanunlarla belli edilen koşullar altında borçlanılan aidat ve primlerin üyelerce ödenmesinin zorunlu olduğuna yer verilmiştir. Bu ödemelerin de Gelir Vergisi Kanunu'nun 63/2. maddesinde sayılan aidat ve primler gibi ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesinin mümkün olduğu belirtilmiştir.
Bu nedenlerle;
1- Emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primlerinin gider olarak indirilmesi kanunen kabul edilmiş bulunan kurumlara, kanunlarında öngörülen şekilde ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin miktarına ve nisbetine bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak nazara alınması;
2- Aidat toptan ödenmişse, ödenen tutara ulaşıncaya kadar bu miktarın ücretlerin vergiye tabi tutarından indirilmesi;
3- Ücretlerinin gerçek ve safi tutarlarının hesabında gider olarak indirilmek suretiyle vergi dışı bırakılmış olan aidat ve primlerini, türlü nedenlerle geri alan ve kendilerine toptan ödeme yapılanların, yeniden iştirakçi durumuna girmeleri nedeniyle ilgili kuruma peşin ya da borçlanma suretiyle iade ettikleri aidat ve primlerin tekrar gider olarak indirilmemesi gerekmektedir.
Konuya ilişkin olarak sigortalıların borçlanabileceği süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigorta Kanununun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
a) Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla borçlanılacak sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarıyla talepte bulunulan süreleri,
b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri,
Hizmet erbabına yönelik bu borçlanmaların yanı sıra 5510 sayılı kanunun 41. maddesinde ayrıca farklı borçlanma türleri de bulunmaktadır. Bunlar;
c) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
d) Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
f) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
g) Grev ve lokavtta geçen süreleri,
h) Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri,
ı) Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,
i) (Ek: 13/2/2011-6111/30 md.) Bu bendin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri, j) (Ek: 4/7/2012-6353/37 md.) Sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı,
Kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigorta Kanununun 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32'si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır.
İlgili düzenlemelere göre, askerlik ve doğum borçlanması nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenen sigorta primlerinin hizmet erbabının ücretlerinin gerçek ve safi tutarlarının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. İndirim, yapılan ödeme tutarına ulaşıncaya kadar devam edecektir. Hizmet erbabı tarafından askerlik ve doğum borçlanması nedeniyle defaten veya toplu halde ödenen sigorta primleri, ücretli olarak çalışılıyor ve ücret geliri elde ediliyor olunması halinde, ödendiği aydan başlamak üzere ücrete ait gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.