GİRİŞ
Vergi İnceleme raporuna istinaden tarh edilen vergi ve cezalar öncelikle mükellefe tebliğ edilmesi gerekmektedir. Tebliğden sonra mükellefin bu vergi ve cezaya karşı 30 gün içinde aşağıda belirtilen yolların birine başvurması gerekir. 30 gün içinde bu yolların hiçbirine başvurmazsa haksız ve yersiz bile olsa bu vergi ve cezalar kesinleşmektedir.
Vergi ve ceza ihbarnamesini alan mükellef kendine tebliğ edilen vergi ve cezalar için tebliğ gününü takip eden günden itibaren 30 gün içinde;
II- KAPSAM
1- UZLAŞMA TALEP EDİLMESİ
Uzlaşma uygulama biçimi olarak “tarhiyat öncesi” ve “tarhiyat sonrası” olmak üzere iki şekilde gerçekleşebilmektedir.
Tarhiyat öncesi uzlaşma, nezdinde vergi incelenmesine başlanmış mükelleflerin adlarına tarhiyat yapılmadan önce kullanabilecekleri bir yoldur. Bir uyuşmazlığın tarhiyat öncesi uzlaşmaya konu olması için mükellef nezdinde yapılan bir “vergi incelemesi “ne dayanması gerekir.
Tarhiyat öncesi uzlaşmanın kapsamına; vergi incelemeleri sonucunda bulunan matrah veya matrah farkları üzerine salınacak vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek bir kat vergi ziyaı cezası (ağır nitelikli fiiller ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları hariç) girmektedir.
Dolayısıyla, kaçakçılık suç ve cezalarından dolayı vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda kesilecek ceza uzlaşma kapsamı dışında tutulmuştur.
Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları da tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamından çıkarılmıştır.
(1). Tarhiyat Öncesi Uzlaşmaya Başvuru
Tarhiyat öncesi uzlaşmayı doğrudan mükellef talep edebileceği gibi inceleme elemanının daveti üzerine de gerçekleşebilir.
Tarhiyat öncesi uzlaşma için, nezdinde inceleme yapılan kimsenin bizzat veya noterden alınmış vekâletnameye dayanarak vekili vasıtasıyla ve yazılı olarak incelemeyi yapan elemana veya bağlı bulunduğu ekip veya grup başkanlığına başvurması şarttır.
Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması ilgili mercie yapılmış başvuru yerine geçer. Nezdinde inceleme yapılan mükellefler incelemenin başlangıcından inceleme ile ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman uzlaşma talebinde bulunabilirler.
Harici bilgilere dayanılarak mükelleflerin bilgisi dışında yapılan incelemelerde, inceleme elemanı herhangi bir taahhüt altına girmeksizin mükellefi uzlaşma talebinde bulunmaya davet edebilir.
İnceleme elemanı, mükellefin uzlaşma talebi üzerine yetkili uzlaşma komisyonu başkanı ile temas kurarak uzlaşma gününü belirler. Belirlenen uzlaşma gün ve saati, bir yazı ile uzlaşma gününden en az 15 gün önce mükellefe bildirilir veya inceleme tutanağına yazılır. Mükellefin istemesi halinde 15 günlük süreye bağlı kalmaksızın daha önceki bir tarih uzlaşma günü olarak belirlenebilir.
Muhatabın bilinen en son adresine uzlaşmaya davet yazısının tebliğ edilememesi veya yazıda bildirilen yer ve tarihte uzlaşma davetine uyulmaması hallerinde uzlaşma konusunda başkaca bir işlem yapılmaz. Bu durumda uzlaşma temin edilememiş sayılır.
Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunan mükellef tayin edilen uzlaşma gününden önce yazılı olarak inceleme raporunu düzenleyene veya komisyona sekreterya hizmeti veren birime bu talebinden vazgeçtiğini bildirebilir. Bu durumda mükellef tarhiyat öncesi uzlaşma istememiş gibi işlem tesis edilir.
(2). Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Görüşmesi ve Sonuçları
Tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmeleri, vergi incelemesini yapan denetim elemanlarından oluşturulan uzlaşma komisyonu ile mükellefler arasında yapılır. Uzlaşma komisyonu biri başkan olmak üzere toplam üç üyeden oluşur ve üye tam sayısının katılması ile toplanır. Oluşturulan uzlaşma komisyonunda incelemeyi yapan eleman görev alamaz.
Uzlaşma sırasında mükellef isterse bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Kanuna göre bir meslek mensubu bulundurabilir. Bu kişiler uzlaşma görüşmelerinde sadece görüş açıklayabilirler, görüşmeler sonucunda düzenlenecek tutanaklara imza atamazlar.
Tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmesi sonunda uzlaşmanın sağlanabileceği gibi uzlaşmanın sağlanamaması da mümkündür.
(a) Uzlaşma Sağlanması Hali
Belirlenen gün ve saatte mükellef veya vekilinin iştiraki ile toplanan uzlaşma komisyonu konuyu tartışır. Uzlaşma sağlandığı takdirde durumu bir tutanakla tespit eder. Bu tutanak, komisyon başkan ve üyeleri ile mükellef veya vekili tarafından imza olunur. Bu tutanağın bir nüshası ilgiliye derhal verilir ve tebliğ yerine geçer. Bir nüshası da üç gün içerisinde rapor ve ekleriyle birlikte ilgili vergi dairesine gönderilir. Bu nüsha tahakkuk fişi yerine geçer.
Uzlaşma görüşmeleri sırasında kısmi uzlaşma talebinde bulunulması halinde, tutanağın açıklama bölümünde inceleme raporunda eleştirilen matrah farklarından hangilerinde uzlaşma talep edildiği ve bunlara ilişkin olarak uzlaşılan vergi ve ceza miktarı belirtilir.
Uzlaşma sağlanması halinde;
– Uzlaşma sonucunda düzenlenen uzlaşma tutanakları kesindir ve ilgili vergi daireleri tarafından gerekli işlemlere hemen başlanır.
– Üzerinde uzlaşma sağlanan veya tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunulamaz.
– Tarhiyat öncesi uzlaşmadan yararlanan mükellef, üzerinde uzlaşılan vergi ve ceza için cezalarda indirim hakkından yararlanamaz.
– Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme sürelerinden önce mükellefe tebliğ edilmişse, kanuni ödeme sürelerinde; ödeme süreleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra mükellefe tebliğ edilmişse uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.
– Üzerinde uzlaşılan vergi miktarına ayrıca VUK 112. maddesine göre bu verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanır.
(b) Uzlaşma Sağlanamaması Hali
Uzlaşmanın sağlanamaması hali, tarafların uzlaşmaya katılmakla birlikte ortak bir noktaya varamamaları diğer bir ifadeyle aralarında mutabakat sağlanamaması veya mükellefin uzlaşmaya gitmemesi durumu olmak üzere iki şekilde olmaktadır.
(i) Uzlaşma Temin Edilememesi Hali
Mükellefin; uzlaşma komisyonunun davetine katılmaması, uzlaşma görüşmesine geldiği halde uzlaşma tutanağını imzalamaması veya ihtirazi kayıtla imzalamak istemesi halinde uzlaşma temin edilememiş sayılır.
Uzlaşma temin edilemediği takdirde, komisyon tarafından bu konuyu belirtmek üzere tutanak düzenlenir ve bir örneği anında hazır bulunan mükellefe veya vekiline tebliğ edilir. Tutanağın bir örneği de inceleme elemanına gönderilir. Mükellefin uzlaşmaya katılmaması veya tebellüğden kaçınması durumunda bu hususu belirten tutanağın bir örneği mükellefe posta ile gönderilir ve bir örnek de inceleme elemanına verilir. İnceleme elemanı tarafından bu husus inceleme raporunda belirtilir veya raporla birlikte söz konusu tutanak bir yazı ile vergi dairesine gönderilir.
(ii) Uzlaşma Gerçekleşmemesi Hali
Mükellef veya vekilin katılımıyla belirlenen gün ve saatte yapılan uzlaşma görüşmesi sonucunda taraflar arasında mutabakata varılamazsa uzlaşma gerçekleşmemiş olur. Görüşmelerin yapılmasına rağmen uzlaşma sağlanamamışsa bu konuda tutanak düzenlenir ve bir nüshası mükellefe derhal verilir. Bir örneği de üç gün içerisinde, rapor ve ekleriyle birlikte mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. Tutanak ve inceleme raporunun vergi dairesine intikali üzerine, vergi dairesince yapılacak tarhiyata ilişkin dava açma süresinin son günü akşamına kadar komisyonun teklif ettiği miktarı kabul ettiğini belirten bir dilekçe ile vergi dairesine başvuran mükellefle başvuru tarihi itibariyle uzlaşma olmuş sayılır ve buna göre işlem tesis edilir.
(iii) Uzlaşma Sağlanamamasının Sonuçları
Uzlaşmanın sağlanamaması halinde, vergi dairesi tarafından tarh edilen vergi ve/veya cezaların kendisine tebliği üzerine mükellef;
– Tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemez.
– Tarhiyata karşı tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde vergi dairesine cezalarda indirim talebinde bulunabilir. Yani mükellefin, ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde idari yollara (tarhiyat sonrası uzlaşma hariç) başvuru hakkı devam eder.
– Tarhiyata karşı tebliğ tarihini takip eden 30 gün içerisinde vergi mahkemesinde dava açabilir.
Ancak mükellef aynı anda hem dava açma hem de indirim hakkını kullanamaz.
(3). Uzlaşılan Vergi ve Cezanın Ödenmesi
Tarhiyat öncesi uzlaşmada komisyonda üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalara ilişkin tutanak vergi dairesine gönderilir. Bu tutanak tahakkuk fişi yerine geçmektedir. Uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların normal ödeme sürelerinden önce mükellefe tebliğ edilmişse, kanuni ödeme sürelerinde ödenir. Ödeme süreleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra mükellefe tebliğ edilmişse uzlaşma tutanağının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Ayrıca üzerinde uzlaşılan vergi miktarına bu verginin normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanır.
Tarhiyat sonrası uzlaşma mükellefe yönelik tarhiyatlar yapıldıktan sonra gidilebilecek bir idari yoldur. Tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına ikmalen, re’sen ve idarece tarh edilen vergiler ile bunlara ilişkin olarak kesilen vergi ziyaı kabahati (ağır ve hafif nitelikli fiiller hariç) girer. Bu nedenle beyana dayalı olarak yapılan tarhiyatlar ile genel usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına girmez.
Bununla birlikte mükellefler tarafından yasal süresinden sonra verilen beyannameler ile VUK 371. maddesine göre pişmanlık talepli olarak kabul edilen ancak şartların ihlali nedeniyle kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak işleme tabi tutulan beyannameler üzerinden tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilen vergilere ilişkin olarak kesilen vergi ziyaı cezaları da uzlaşma kapsamına girmektedir.
(1). Tarhiyat Sonrası Uzlaşmaya Başvuru
Tarhiyat sonrası uzlaşma talebi, bizzat mükellefin kendisi veya resmi vekili tarafından yazılı olarak yetkili uzlaşma komisyonuna başvurması suretiyle yapılır. Uzlaşma talebine ait dilekçe, yetkili uzlaşma komisyonuna verilir. Bu dilekçenin yetkili uzlaşma komisyonuna taahhütlü posta ile gönderilmesi de mümkündür.
Tarhiyat sonrası uzlaşma komisyonları, yetki sınırlarına göre; Mal Müdürlüğü Uzlaşma Komisyonu, Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonu, Defterdarlık Uzlaşma Komisyonu, Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonu ve Merkezi Uzlaşma Komisyonu şeklinde kurulurlar. Uzlaşma komisyonu biri başkan olmak üzere toplam üç üyeden oluşur ve üye tam sayısının katılması ile toplanır.
Uzlaşma talebinin, vergi veya ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde yapılması şarttır.
Tarhiyat sonrası uzlaşmada da mükellef kısmi uzlaşma talebinde bulunabilir. Mesela, inceleme sonucu çıkan matrah farkının 10.000 TL’si bir gider faturasının mükerrer yazılmasından, 14.000TL’si randıman incelemesinden kaynaklanmış ise mükellef burada sadece mükerrer fatura yazılmasından doğan matrah farkı için uzlaşmaya giderek, randıman incelemesinden doğan matrah farkı için dava açma yoluna gidebilir.
Tarhiyat sonrası uzlaşmaya başvurulabilecek haller şunlardır;
– Tarhiyatta vergi hatalarının bulunması,
– Mükellef veya ceza muhatabının yanılma halinde olması,
– Vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin, kanun hükümlerine yeterince nüfuz edilememesinden kaynaklanması,
– Uyuşmazlık konusu olayda yargı ile idarenin görüş farklılıklarının bulunması.
Uzlaşma talebinin süresinde ve usulüne uygun şekilde yapıldığının ve komisyonun yetkisi içinde bulunduğunun anlaşılması halinde, uzlaşma ile ilgili olarak yapılacak görüşmelere bizzat katılması veya resmi vekâletine haiz vekilini bulundurması hususu, görüşmenin tarihi, yapılacağı yer ve saati komisyon sekretaryası tarafından yazı ile ve en az 15 gün önceden mükellefe bildirilir. Mükellefin istemesi halinde on beş günlük süreye bağlı kalınmaksızın daha önceki bir tarih, uzlaşma günü olarak belirlenebilir.
Uzlaşma toplantısına mükellef davet edildiği halde katılmaz ise görüşmelerin başlaması ve sürdürülmesi mümkün olmaz. Doğal olarak bu durumda uzlaşma toplantısı yapılamadığı için uzlaşma temin edilememiş sayılır.
(2). Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Görüşmesi ve Sonuçları
Uzlaşma görüşmesi, yetkili uzlaşma komisyonu ile mükellef arasında yapılır. Uzlaşma sırasında mükellef isterse bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Kanuna göre bir meslek mensubu bulundurabilir. Bu kişiler uzlaşma görüşmelerinde sadece görüş açıklayabilirler, görüşmeler sonucunda düzenlenecek tutanaklara imza atamazlar.
(a) Uzlaşma Sağlanması Hali
Yapılan görüşme sonucunda uzlaşma sağlandığı takdirde uzlaşma komisyonu durumu üç nüsha düzenlenen tutanakla tespit eder. Bu tutanağın bir nüshası mükellef veya vekiline derhal verilir ve bu aynı zamanda tebliğ niteliği taşır. Mükellefe tebliğ edilen tutanak bir anlamda tahakkuk fişi niteliği taşır. Bir nüshası gerekli işlem yapılmak üzere üç gün içinde ilgili vergi dairesine gönderilir. Uzlaşma tutanağının vergi dairesine ulaşması üzerine uzlaşma öncesi tarh ve tebliğ edilen vergi/cezalar uzlaşılan şartlara göre düzeltilir.
Uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği vergi dairelerince derhal yerine getirilir. Tarafların karşılıklı irade uyumunu ifade eden uzlaşma sağlandıktan sonra bir tarafın tek taraflı vazgeçmesi veya tutanağın iptali mümkün değildir. Üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar hakkında dava açılamayacağı gibi hiçbir merciye şikâyette de bulunulamaz.
Uzlaşma konusu yapılan vergi/cezalara ilişkin düzenlenerek tebliğ olunan uzlaşma tutanağı vergi/cezaların vadelerinden önce tebliğ edilmişse kanuni vadelerinde, vadeleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ edilmişse vadeleri geçenler uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Uzlaşılan vergi üzerinden ayrıca gecikme faizi hesaplanır. Vergi/ceza üzerinde uzlaşma sağlanmış olması bunları kamu alacağı olarak kesinleşmiş hale getirir. Bu noktadan sonra üzerinde uzlaşılan verginin ve bu vergiye ilişkin gecikme faizi ile cezasının vadesinde ödenmemesi uzlaşmayı geçersiz kılmaz.
(b). Uzlaşma Sağlanamaması Hali
(i). Uzlaşmanın Temin Edilememesi
Mükellef veya vekili uzlaşma görüşmelerine katılmakla birlikte uzlaşma tutanağını imzalamaz veya ihtirazi kayıtla imzalarsa, uzlaşma temin edilmemiş demektir. Bu durumda mükellef hemen cezalardan indirim talebinde bulunabileceği gibi dava açma süresi bitmiş veya 15 günden az kalmış ise 15 gün içinde dava açma yoluna gidebilir.
Ancak bu durumda bile uzlaşma süreci tümüyle kapanmış değildir. Sonuçsuz kalan uzlaşma görüşmelerinden sonra mükellefe bir imkân daha verilir. O da, mükellefin dava açma süresinin sonuna kadar komisyonun teklif ettiği miktarı kabul ettiğini vergi dairesine dilekçeyle bildirmesidir. Kabule ilişkin dilekçenin verildiği gün itibariyle uzlaşma sağlanmış sayılır. Uzlaşmanın temin edilememesi halinde, aynı vergi için yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz.
(ii) Uzlaşmanın Gerçekleşmemesi Hali
Mükellef ya da vekili uzlaşmaya katılmış olmakla birlikte taraflar arasında görüş birliği sağlanmayabilir. Diğer bir ifadeyle komisyonun teklifinin mükellef tarafından kabul edilmemesi halinde uzlaşma gerçekleşmemiş olur. Bu durumda komisyon nihai teklifini tutanağa geçirir. Mükellefin, dava açma süresinin son günü akşamına kadar komisyonun nihai teklifini kabul ettiğini bir dilekçe ile vergi dairesine bildirmesi halinde bu tarih itibariyle uzlaşma gerçekleşmiş sayılır ve buna göre işlem tesis edilir.
(iii) Uzlaşmanın Sağlanamamasının Sonuçları
Uzlaşmanın gerçekleşmemesi (uzlaşma sağlanamazsa ya da temin edilemezse) durumunda mükellef, uzlaşmanın sağlanamadığını gösteren tutanağın tebliğinden itibaren genel hükümler çerçevesinde yetkili vergi mahkemesinde dava açabilir. Bu durumda dava açma süresi bitmiş veya 15 günden az kalmış ise, bu süre tutanağın tebliğinden itibaren 15 gün uzar.
Mükellef uzlaşma talebinde bulunmadan önce yargı yoluna gitmişse, yani dava açmışsa, uzlaşma talebi ile birlikte yargılama süreci durur. Bu durumda dava, uzlaşma işleminin sonuca bağlanmasından önce vergi mahkemelerince incelenmez, herhangi bir nedenle incelenip ve karara bağlansa dahi bu karar hükümsüz sayılır. Uzlaşmaya varılması halinde bu durum mahkemeye bildirilir. Bu bilgiyi alan vergi mahkemesi de davayı incelemeden reddeder. Eğer uzlaşma sağlanamazsa yine vergi dairesince bu durum vergi mahkemesine bildirilir. Bunun üzerine vergi mahkemesi yargılama sürecini işlettir.
2- KESİLEN CEZALARA VUK’NUN 376. MADDESİNE GÖRE İNDİRİM TALEP EDİLMESİ
Bilindiği üzere V.U.K’nun 376. maddesine göre, ikmalen, re’sen veya idarece salınan vergi veya vergi farkına ait; vergi ziyaı cezalarında 1/2‘si, müteakiben kesilen cezalarda 1/3′ü indirilmektedir. Usulsüzlük ve Özel usulsüzlük cezalarında ise 1/2 ‘ü indirim konusu edilmektedir.
İndirim hakkı dava açma süresi içinde kullanılması gerekmektedir. İndirim hakkını kullanan mükelleflerin diğer başvuru yolları olan uzlaşma isteme ve dava açma hakkı bulunmamaktadır.
İndirimden sonra kalan vergi ve cezaları vadesinde yani dava açma süresinin bitimini takip eden bir ay içinde ya da bu süre içerisinde vergi dairesine teminat göstererek ve dilekçeyle talepte bulunarak 3 ay içinde ödeyebilir. Bu sürelerde vergi ve cezalar ödenmezse indirim hakkı düşmektedir.
3- VERGİ MAHKEMESİNE DAVA AÇILMASI
İ.Y.U.Kanunun 7. maddesine göre vergi mahkemelerinde dava açma süresi 30 gündür. Sürenin başlangıcı, mükellefe vergi ve cezaların tebliğ tarihini takip eden günden başlamaktadır. Takip eden günde dahil 30 günün sonunda süre dolmaktadır.
Ancak aşağıdaki durumlarda bu süre uzayabilmektedir. Bu durumlar şöyle sıralanabilir:
a-) Sürenin bitimi tatil gününe rastlarsa, tatilin bitimini izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar. Örneğin sürenin bitimi cumartesine rastlamışsa, Pazartesi günü mesai bitimine kadar dava açılabilir.
b-) Sürenin bitimi ara verme zamanına rastlarsa, bu süre ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren 7 gün uzar.
Süre geçtikten sonra dava açılamaz. Dava açılması halinde İ.Y.U.Kanunun 5. maddesine göre sürenin geçmesi nedeniyle dava reddedilmektedir.
Vergi ödemelerinizi düzenli olarak yapmanız, hatta muhasebe işleriniz için;
MUHASEBE VERGİ KOSGEB UZMANI ''MANSUR ACAR'' ile çalışarak
takipte ve ödemede çok daha fazla kolaylık elde edebilirsiniz.
İLETİŞİM İÇİN İRTİBAT NO: 0554 763 63 39