1.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN VERGİSEL SORUMLULUKLARI?

Vergi borçlusu konumunda olan bir tüzelkişilik hakkında gerekli işlemler yapılmadan ve alacağın tahsili yönünde tahsilata ilişkin işler sonuçlanmadan kanuni temsilcilere başvurulması, mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde hukuken mümkün değildir. Bir başka açıdan yasal koşulların oluşması halinde kanuni temsilciler adına takip işlemleri öncelikle ödeme emrinin tebliği başlatılacak olup, amme borçlusunun birden fazla kanuni temsilcisinin bulunması halinde söz konusu tüzelkişiliğin hukuki özellikleri dikkate alınarak işlem yapılması gerekecektir. Bu bağlamda kanuni temsilcinin birden fazla olması halinde tahsil edilemeyen veya edilemeyeceği anlaşılan amme alacağının tamamı için her birine ayrı ayrı ödeme emri düzenlemek suretiyle takibe geçilecektir.

2.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLER VE KANUNİ TEMSİLCİ GİBİ SORUMLU OLANLAR?

Kanuni temsilcilerin amme alacaklarından doğan sorumluluğuna ilişkin başlıca hükümler, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesinde ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un mükerrer 35. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükümlerin ortak özelliği, kamu hukuku ilişkisinin tarafı olmayan üçüncü kişileri kanuni temsilci olarak kabul etmeleri ve bu kişileri belli şartlar altında temsil ettiği kişi şahsında doğan amme borçlarından ötürü ilgili idareye karşı sorumlu tutmalarıdır. Kanun maddelerinin içeriği incelendiğinde, kanuni temsilcilerin sorumluluğunun kapsamı ve şartlarının -net şekilde olmasa da- öngörüldüğü, ancak kanuni temsilci terimi ile kastedilenin ne olduğuna yer verilmediği anlaşılmaktadır. Bu sebeple, VUK ve AATUHK’nın bu hükümleri aracılığıyla sorumluluk atfedilen kanuni temsilcilerin kimler olduğuna ilişkin sorunun cevabı, Türk Medeni Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve diğer ilgili kanunlardaki hükümlerde aranması gerekmektedir.

3.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞUNU DÜZENLEYEN HÜKÜMLERİN KAPSAMI?

Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesinde düzenlenen kanuni temsilcilerin sorumluluğunun kapsamı, vergi alacakları ile vergiye bağlı alacaklar ve vergi cezaları ile sınırlıdır.31 Diğer yandan, 6183 sayılı Kanun’un mükerrer 35. maddesinde öngörülen sorumluluk hükmü, aynı Kanun’un 1. ve 2. maddelerinde belirtilen tüm alacakları kapsar niteliktedir. Bu sorumluluğun kapsamına, gümrük idareleri tarafından alınması öngörülen vergi ve resimler yanında Vergi Usul Kanunu kapsamındaki amme alacakları da girmektedir.

4. (SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ?

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesinde öngörülen kanuni temsilcilerin sorumluluğunun hukuki niteliği konusunda farklı görüşler mevcuttur. Bu hükümde yer alan sorumluluğu, kusursuz sorumluluk esasına dayandıran görüşe göre, kanuni temsilcinin sorumluluğunun doğması için kusur şart değildir.37 Kanundan doğan vergi ödevlerinin yerine getirilememiş olması sorumluluğun doğması için yeterlidir.

5.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN ASIL AMME BORÇLUSUNA RÜCU HAKKI?

Vergiyi doğuran olay şahsında gerçekleşmeyen kanuni temsilci, temsil ettiği kişinin amme borcunu kanununun öngördüğü şartlar çerçevesinde ilgili idareye ödemektedir.67 Bu yönü ile kanuni temsilciye, fer’i borçlu da denmektedir.68 Kanuni temsilcinin amme alacaklarından sorumluluğunu öngören yukarıda ele aldığımız her iki düzenlemede de, kanuni temsilcilerin ve kanuni temsilci gibi sorumlu olan kişilerin, ödedikleri miktar için asıl amme borçlusu olan temsil edilene rücu imkanı getirilmiştir. Ancak, Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesi gereğince bu kişiler sadece vergi ve vergiye bağlı alacaklar ile sınırlı olarak asıl amme borçlusuna rücu edebilme olanağına sahiptir.69 6183 sayılı Kanun’un mükerrer Burada önemli olan nokta, bu amme alacaklarının tüzel kişi adına kesilmiş olmasıdır. Dolayısıyla, kanuni temsilcinin bizzat muhatabı olduğu idari cezalardan ötürü rücu hakkı söz konusu değildir.

6.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLUĞUNUN ŞARTLARI?

kanuni temsilcinin vergiye ilişkin ödevlerini yerine getirmemiş olması şartına bağlıdır. Diğer bir söylemle, burada kanuni temsilci kusurlu olması halinde sorumluluğu söz konusu olacaktır. Ancak, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un mükerrer 35. maddesinin lafzına bakıldığında -hukuken isabetsiz olduğunu düşünsek de- kanuni temsilcinin sorumluluğunun kusursuz sorumluluğa dayandığı görülmektedir. Sonuç olarak mevcut düzenleme nazara alındığında, Vergi Usul Kanunu kapsamı dışındaki amme alacakları bakımından kanuni temsilcinin sorumluluğuna gidilebilmesi için kusura ilişkin bir şart aranmayacaktır.

7.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN CEZALARDAKİ SORUMLULUĞU?

213 sayılı VUK’un (Küçüklerin ve Kısıtlıların Ceza Muhatabı Olmadığı Haller) başlıklı 332. maddesi metni aşağıdaki gibidir; Velayet ve vesayet altında bulunanlar veya işlerinin idaresi bir kayyıma tevdi edilmiş olanlar, kendilerine izafeten veli, vasi veya kayyımın vergi kanunlarına aykırı hareketlerinden dolayı cezaya muhatap tutulmazlar. Bu hallerde cezanın muhatabı, veli, vasi veya kayyımdır.

Söz konusu madde hükmüne göre velayet ve vesayet altında bulunanlar veya işlerinin idaresi bir kayyıma tevdi edilmiş olanlar, kendilerine izafeten veli, vasi veya kayyımın vergi kanunlarına aykırı hareketlerinden dolayı cezaya muhatap tutulamayacak ve bu hallerde cezanın muhatabı, veli, vasi veya kayyım olacaktır. Ceza doğrudan veli, vasi veya kayyıma adına kesilecektir. Bu itibarla, bunlar ceza için asıl mükellefe rücu edemezler. Görüldüğü üzere, vergisel anlamdaki rücu prensibi cezalar için uygulama alanı bulmamaktadır.

8.(SORU-CEVAP)KANUNİ TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ?

Amme alacaklarından dolayı kanuni temsilcilerin çeşitli şartlar altında sorumlu olduğu gerek 6183 sayılı kanunda, gerekse de 213 sayılı kanunda düzenlenmiştir. Söz konusu düzenleme dolayısıyla kanuni temsilcilerin amme borçlarından doğan sorumluluğunda en çok karşılaşan ve problem yaşanan durum tüzel kişilerin amme borçlarından doğan sorumluluğudur. Bu itibarla öncelikle tüzel kişiliğin ve kanuni temsilciliğin tanımlanması gerekmektedir.

İLETİŞİM İÇİN İRTİBAT NO: 0554 763 63 39

VERGİ UZMANI: MANSUR ACAR